Muhammad Yunus: కుర్చీ కోసం యూనస్ పాట్లు: బంగ్లాదేశ్‌లో రాజకీయ సంక్షోభం
- బంగ్లాదేశ్‌లో అధికారం వీడని మహమ్మద్ యూనస్
- వివాదాస్పద ఆర్డినెన్స్‌లతో ప్రజాస్వామ్య విలువల ఉల్లంఘన
- తీవ్రంగా క్షీణిస్తున్న పత్రికా స్వేచ్ఛ, జర్నలిస్టులపై నిర్బంధం
- అవామీ లీగ్‌పై నిషేధం.. రాజకీయ కక్ష సాధింపేనన్న ఆరోపణలు
- ఎన్నికల వాయిదాతో యూనస్‌పై పెరుగుతున్న ప్రజా వ్యతిరేకత
- మయన్మార్ కారిడార్ ప్రతిపాదనతో ప్రభుత్వానికి ఎదురుదెబ్బ
ఢాకా: బంగ్లాదేశ్‌లో రాజకీయాలు రోజురోజుకు మరింత సంక్లిష్టంగా మారుతున్నాయి. మహమ్మద్ యూనస్ నేతృత్వంలోని మధ్యంతర ప్రభుత్వం అనేక సంక్షోభాలను ఎదుర్కొంటోంది. షేక్ హసీనా ప్రభుత్వం కూలిపోయిన తర్వాత, రాజకీయ పార్టీలు, పౌర సమాజం, సైన్యం ఏకాభిప్రాయంతో ఏర్పడిన ఈ తాత్కాలిక ప్రభుత్వానికి యూనస్ ప్రధాన సలహాదారుగా బాధ్యతలు చేపట్టి పది నెలలు పూర్తయ్యాయి. గతంలోని ఆపద్ధర్మ ప్రభుత్వాల మాదిరిగానే ఈ ప్రభుత్వం కూడా కొద్ది కాలమే ఉంటుందని, సమర్థవంతమైన పాలన అందించి, స్వేచ్ఛగా, నిష్పక్షపాతంగా ఎన్నికలు నిర్వహిస్తుందని అందరూ భావించారు. అయితే, యూనస్ సర్కారు ఈ రెండు లక్ష్యాలను సాధించడంలో విఫలమైందన్న విమర్శలున్నాయి. పైగా, వివిధ సంస్కరణల కమిషన్లను ఏర్పాటు చేసి, విస్తృతమైన రాజ్య సంస్కరణలకు పూనుకున్నట్లు కనిపిస్తోంది.
యూనస్ తీసుకుంటున్న విధానాలు, నిర్ణయాలు దేశంలో నెలకొన్న గందరగోళ పరిస్థితులను మరింత తీవ్రతరం చేస్తున్నాయని పరిశీలకులు అంటున్నారు. గత ఏడాది ఆగస్టు 5 నుంచి దేశాన్ని చుట్టుముట్టిన సంక్షోభాల నడుమ, యూనస్ ప్రజాభిప్రాయానికి వ్యతిరేకంగా నడుస్తున్నట్లు కనిపిస్తోందని, ఇంత వ్యతిరేకత ఉన్నప్పటికీ ఆయన ఎందుకు పదవిని అంటిపెట్టుకుని ఉన్నారనే ప్రశ్న తలెత్తుతోంది. సైబర్ పరిరక్షణ ఆర్డినెన్స్, అంతర్జాతీయ నేరాల (ట్రిబ్యునల్స్) చట్ట సవరణ, ఉగ్రవాద వ్యతిరేక చట్ట సవరణ, ఎన్‌ఫోర్స్‌డ్ లా ఆర్డినెన్స్ వంటి రాజ్యాంగ విరుద్ధమైన సవరణలను ఆర్డినెన్స్‌ల ద్వారా తీసుకురావడం ఈ వాదనలకు బలం చేకూరుస్తోంది. ఎలాంటి ప్రజా సంప్రదింపులు లేకుండా ఏకపక్షంగా వీటిని ఆమోదించడంపై తీవ్ర విమర్శలు వచ్చాయి. ముఖ్యంగా, ఈ చట్టపరమైన చర్యలు అవామీ లీగ్‌ను అణచివేయాలనే యూనస్ రాజకీయ కక్ష సాధింపు చర్యలుగా ప్రతిబింబిస్తున్నాయని పలువురు ఆరోపిస్తున్నారు.
గత ప్రభుత్వం హయాంలో తీవ్రంగా దెబ్బతిన్న పత్రికా స్వేచ్ఛను పునరుద్ధరిస్తారని భావించినప్పటికీ, యూనస్ ప్రభుత్వం తెచ్చిన కొత్త సైబర్ పరిరక్షణ ఆర్డినెన్స్ కూడా అదే బాటలో నడుస్తోందని హక్కుల సంఘాలు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నాయి. జర్నలిస్టుల అక్రిడిటేషన్‌ను రద్దు చేయడంపై విమర్శలు వెల్లువెత్తాయి. రైట్స్ అండ్ రిస్క్ అనాలిసిస్ గ్రూప్ (ఆర్ఆర్ఏజి) నివేదిక ప్రకారం, గత ఎనిమిది నెలల్లో సుమారు 640 మంది జర్నలిస్టులు లక్ష్యంగా మారారు. కేవలం మే నెలలోనే 91 మంది వేధింపులకు గురయ్యారని లేదా దాడులకు గురయ్యారని ఆ నివేదిక తెలిపింది. జూలై తిరుగుబాటు, మాజీ ప్రభుత్వంతో సంబంధాలున్నాయనే ఆరోపణలతో జర్నలిస్టులపై ఉగ్రవాదం, ఇతర క్రిమినల్ కేసులు నమోదు చేయడం పత్రికా స్వేచ్ఛను అణచివేసే ప్రయత్నమేనని విమర్శకులు అంటున్నారు. అంతర్జాతీయ మానవ హక్కుల సంస్థ ఆర్టికల్ 19 కూడా బంగ్లాదేశ్‌ను భావ ప్రకటనా స్వేచ్ఛ విషయంలో 'సంక్షోభ' దేశంగా వర్గీకరించింది.
మే 11న ఆమోదించిన ఉగ్రవాద వ్యతిరేక చట్ట సవరణ, వ్యక్తులు, 'సంస్థల' ఉగ్రవాద సంబంధిత కార్యకలాపాలను నిషేధించే నిబంధనను చేర్చింది. కొన్ని రాజకీయ పార్టీల ఒత్తిడితో అవామీ లీగ్ 'కార్యకలాపాలను' నిషేధించేందుకు ప్రభుత్వం సిద్ధమైన నేపథ్యంలో, ఈ ఆర్డినెన్స్ రాజకీయ కార్యకలాపాలను అణిచివేసేందుకు ప్రభుత్వానికి అపరిమిత అధికారాలను కట్టబెడుతుందని ఆందోళనలు వ్యక్తమయ్యాయి. ఆర్డినెన్స్ వచ్చిన మరుసటి రోజే అవామీ లీగ్‌ను అధికారికంగా రద్దు చేశారు. ఇది కూడా ప్రజా సంప్రదింపులు లేకుండా తీసుకున్న ఏకపక్ష చర్య. ఈ నిర్ణయం అంతర్జాతీయంగా తీవ్ర విమర్శలకు దారితీయడమే కాకుండా, దేశీయంగా రాజకీయ విభజనలను మరింత తీవ్రతరం చేసింది.
మయన్మార్‌లోని రఖైన్ ప్రాంతానికి మానవతా కారిడార్ ఏర్పాటు చేయాలన్న యూనస్ ప్రతిపాదన ఏప్రిల్‌లో తీవ్ర దుమారం రేపింది. హసీనా ప్రభుత్వం పతనమైన తర్వాత బహుశా అన్ని రాజకీయ పార్టీలు – పాతవి, కొత్తవి – ఏకతాటిపైకి వచ్చి దీనిని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించడం ఇదే మొదటిసారి. ఈ కారిడార్ బంగ్లాదేశ్ ప్రాదేశిక సమగ్రతకు భౌగోళిక రాజకీయపరమైన ముప్పు కలిగిస్తుందని కొందరు ఆందోళన వ్యక్తం చేయగా, మరికొందరు ఎలాంటి అధికారం లేకుండా, రాజకీయ పార్టీలను సంప్రదించకుండా ఏకపక్షంగా ఇలాంటి ప్రతిపాదన చేయడంపై ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నించారు. ఈ ప్రతిపాదన వెనుక విదేశీ శక్తుల ప్రయోజనాలకు యూనస్ పెద్దపీట వేస్తున్నారనే అనుమానాలు కూడా తలెత్తాయి. రాజకీయ పార్టీలే కాకుండా, బంగ్లాదేశ్ సైన్యం కూడా అసంతృప్తి వ్యక్తం చేయడం, మధ్యంతర ప్రభుత్వంతో విభేదాలు పెరుగుతున్నాయని సూచించింది. ఆర్మీ చీఫ్ అలాంటి "రక్తపు కారిడార్" ఆలోచనను తీవ్రంగా వ్యతిరేకించి, డిసెంబర్ నాటికి ఎన్నికలు నిర్వహించాలని యూనస్‌ను ఆదేశించడంతో, ప్రభుత్వం చివరికి ఆ ప్రతిపాదనను ఉపసంహరించుకుంది.
యూనస్ ప్రభుత్వంపై ప్రధాన విమర్శ ఎన్నికల నిర్వహణ విషయంలోనే వస్తోంది. జాతీయ ఎన్నికలను ఉద్దేశపూర్వకంగా వాయిదా వేయడం రాజకీయ పార్టీల మధ్య విభేదాలను పెంచడమే కాకుండా, దేశ నిర్మాణ ప్రక్రియలో అర్థవంతమైన పురోగతికి ఆటంకం కలిగిస్తోందని పలువురు అభిప్రాయపడుతున్నారు. మొదట డిసెంబర్ 2025 నాటికి జాతీయ ఎన్నికలు నిర్వహిస్తామని ప్రకటించినప్పటికీ, ఆ తర్వాత గడువును జూన్ 2026కు పొడిగించడం యూనస్ ఉద్దేశపూర్వకంగా అధికారంలో కొనసాగేందుకే ప్రయత్నిస్తున్నారనే అనుమానాలకు, భయాలకు దారితీసింది. రాజకీయ పార్టీలు పదేపదే కోరుతున్నప్పటికీ, స్పష్టమైన ఎన్నికల ప్రణాళిక లేకపోవడం, వచ్చే శీతాకాలం వరకు ఎన్నికలను మరింత ఆలస్యం చేయవచ్చనే ఆందోళనలను తీవ్రతరం చేసింది. మధ్యంతర ప్రభుత్వ రాజకీయ నిష్పాక్షికతపై ప్రశ్నలు తలెత్తుతున్నాయి. యూనస్ కొత్తగా ఏర్పడిన నేషనల్ సిటిజన్స్ పార్టీ (ఎన్‌సిపి)కి అనుకూలంగా వ్యవహరిస్తున్నారని, రాబోయే ఎన్నికల్లో ఎన్‌సిపికి వ్యూహాత్మక ప్రయోజనం చేకూర్చేందుకే ఎన్నికల వాయిదా వ్యూహమని పలువురు అనుమానిస్తున్నారు.
అయితే, సైద్ధాంతిక విభేదాలున్నప్పటికీ, త్వరగా ఎన్నికలు నిర్వహించాలనే విషయంలో రాజకీయ పార్టీల మధ్య విస్తృత ఏకాభిప్రాయం రావడం రాజకీయ పరిణామాలలో ఒక ముఖ్యమైన మార్పును సూచిస్తోంది. మహమ్మద్ యూనస్‌కు సమయం మించిపోతున్నట్లు కనిపిస్తోంది. గత ఏడాది ఆగస్టులో యూనస్‌ను మధ్యంతర ప్రభుత్వానికి నాయకత్వం వహించమని ఆహ్వానించిన నాటి రాజకీయ వాతావరణానికి, ప్రస్తుత పరిస్థితులకు చాలా తేడా ఉంది. బంగ్లాదేశ్ ప్రజలు ఇప్పుడు ఎన్నికలు కోరుకుంటున్నారు, తమ ప్రజాస్వామ్య హక్కులను వినియోగించుకుని, సజావుగా రాజకీయ పరివర్తన జరగాలని ఆశిస్తున్నారు. ప్రధాన సలహాదారు పదవికి బాగా అలవాటుపడి, ఇప్పుడు పదవిలో కొనసాగేందుకు తీవ్రంగా ప్రయత్నిస్తున్నారని విశ్లేషకులు భావిస్తున్నారు.
యూనస్ తీసుకుంటున్న విధానాలు, నిర్ణయాలు దేశంలో నెలకొన్న గందరగోళ పరిస్థితులను మరింత తీవ్రతరం చేస్తున్నాయని పరిశీలకులు అంటున్నారు. గత ఏడాది ఆగస్టు 5 నుంచి దేశాన్ని చుట్టుముట్టిన సంక్షోభాల నడుమ, యూనస్ ప్రజాభిప్రాయానికి వ్యతిరేకంగా నడుస్తున్నట్లు కనిపిస్తోందని, ఇంత వ్యతిరేకత ఉన్నప్పటికీ ఆయన ఎందుకు పదవిని అంటిపెట్టుకుని ఉన్నారనే ప్రశ్న తలెత్తుతోంది. సైబర్ పరిరక్షణ ఆర్డినెన్స్, అంతర్జాతీయ నేరాల (ట్రిబ్యునల్స్) చట్ట సవరణ, ఉగ్రవాద వ్యతిరేక చట్ట సవరణ, ఎన్‌ఫోర్స్‌డ్ లా ఆర్డినెన్స్ వంటి రాజ్యాంగ విరుద్ధమైన సవరణలను ఆర్డినెన్స్‌ల ద్వారా తీసుకురావడం ఈ వాదనలకు బలం చేకూరుస్తోంది. ఎలాంటి ప్రజా సంప్రదింపులు లేకుండా ఏకపక్షంగా వీటిని ఆమోదించడంపై తీవ్ర విమర్శలు వచ్చాయి. ముఖ్యంగా, ఈ చట్టపరమైన చర్యలు అవామీ లీగ్‌ను అణచివేయాలనే యూనస్ రాజకీయ కక్ష సాధింపు చర్యలుగా ప్రతిబింబిస్తున్నాయని పలువురు ఆరోపిస్తున్నారు.
గత ప్రభుత్వం హయాంలో తీవ్రంగా దెబ్బతిన్న పత్రికా స్వేచ్ఛను పునరుద్ధరిస్తారని భావించినప్పటికీ, యూనస్ ప్రభుత్వం తెచ్చిన కొత్త సైబర్ పరిరక్షణ ఆర్డినెన్స్ కూడా అదే బాటలో నడుస్తోందని హక్కుల సంఘాలు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నాయి. జర్నలిస్టుల అక్రిడిటేషన్‌ను రద్దు చేయడంపై విమర్శలు వెల్లువెత్తాయి. రైట్స్ అండ్ రిస్క్ అనాలిసిస్ గ్రూప్ (ఆర్ఆర్ఏజి) నివేదిక ప్రకారం, గత ఎనిమిది నెలల్లో సుమారు 640 మంది జర్నలిస్టులు లక్ష్యంగా మారారు. కేవలం మే నెలలోనే 91 మంది వేధింపులకు గురయ్యారని లేదా దాడులకు గురయ్యారని ఆ నివేదిక తెలిపింది. జూలై తిరుగుబాటు, మాజీ ప్రభుత్వంతో సంబంధాలున్నాయనే ఆరోపణలతో జర్నలిస్టులపై ఉగ్రవాదం, ఇతర క్రిమినల్ కేసులు నమోదు చేయడం పత్రికా స్వేచ్ఛను అణచివేసే ప్రయత్నమేనని విమర్శకులు అంటున్నారు. అంతర్జాతీయ మానవ హక్కుల సంస్థ ఆర్టికల్ 19 కూడా బంగ్లాదేశ్‌ను భావ ప్రకటనా స్వేచ్ఛ విషయంలో 'సంక్షోభ' దేశంగా వర్గీకరించింది.
మే 11న ఆమోదించిన ఉగ్రవాద వ్యతిరేక చట్ట సవరణ, వ్యక్తులు, 'సంస్థల' ఉగ్రవాద సంబంధిత కార్యకలాపాలను నిషేధించే నిబంధనను చేర్చింది. కొన్ని రాజకీయ పార్టీల ఒత్తిడితో అవామీ లీగ్ 'కార్యకలాపాలను' నిషేధించేందుకు ప్రభుత్వం సిద్ధమైన నేపథ్యంలో, ఈ ఆర్డినెన్స్ రాజకీయ కార్యకలాపాలను అణిచివేసేందుకు ప్రభుత్వానికి అపరిమిత అధికారాలను కట్టబెడుతుందని ఆందోళనలు వ్యక్తమయ్యాయి. ఆర్డినెన్స్ వచ్చిన మరుసటి రోజే అవామీ లీగ్‌ను అధికారికంగా రద్దు చేశారు. ఇది కూడా ప్రజా సంప్రదింపులు లేకుండా తీసుకున్న ఏకపక్ష చర్య. ఈ నిర్ణయం అంతర్జాతీయంగా తీవ్ర విమర్శలకు దారితీయడమే కాకుండా, దేశీయంగా రాజకీయ విభజనలను మరింత తీవ్రతరం చేసింది.
మయన్మార్‌లోని రఖైన్ ప్రాంతానికి మానవతా కారిడార్ ఏర్పాటు చేయాలన్న యూనస్ ప్రతిపాదన ఏప్రిల్‌లో తీవ్ర దుమారం రేపింది. హసీనా ప్రభుత్వం పతనమైన తర్వాత బహుశా అన్ని రాజకీయ పార్టీలు – పాతవి, కొత్తవి – ఏకతాటిపైకి వచ్చి దీనిని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించడం ఇదే మొదటిసారి. ఈ కారిడార్ బంగ్లాదేశ్ ప్రాదేశిక సమగ్రతకు భౌగోళిక రాజకీయపరమైన ముప్పు కలిగిస్తుందని కొందరు ఆందోళన వ్యక్తం చేయగా, మరికొందరు ఎలాంటి అధికారం లేకుండా, రాజకీయ పార్టీలను సంప్రదించకుండా ఏకపక్షంగా ఇలాంటి ప్రతిపాదన చేయడంపై ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నించారు. ఈ ప్రతిపాదన వెనుక విదేశీ శక్తుల ప్రయోజనాలకు యూనస్ పెద్దపీట వేస్తున్నారనే అనుమానాలు కూడా తలెత్తాయి. రాజకీయ పార్టీలే కాకుండా, బంగ్లాదేశ్ సైన్యం కూడా అసంతృప్తి వ్యక్తం చేయడం, మధ్యంతర ప్రభుత్వంతో విభేదాలు పెరుగుతున్నాయని సూచించింది. ఆర్మీ చీఫ్ అలాంటి "రక్తపు కారిడార్" ఆలోచనను తీవ్రంగా వ్యతిరేకించి, డిసెంబర్ నాటికి ఎన్నికలు నిర్వహించాలని యూనస్‌ను ఆదేశించడంతో, ప్రభుత్వం చివరికి ఆ ప్రతిపాదనను ఉపసంహరించుకుంది.
యూనస్ ప్రభుత్వంపై ప్రధాన విమర్శ ఎన్నికల నిర్వహణ విషయంలోనే వస్తోంది. జాతీయ ఎన్నికలను ఉద్దేశపూర్వకంగా వాయిదా వేయడం రాజకీయ పార్టీల మధ్య విభేదాలను పెంచడమే కాకుండా, దేశ నిర్మాణ ప్రక్రియలో అర్థవంతమైన పురోగతికి ఆటంకం కలిగిస్తోందని పలువురు అభిప్రాయపడుతున్నారు. మొదట డిసెంబర్ 2025 నాటికి జాతీయ ఎన్నికలు నిర్వహిస్తామని ప్రకటించినప్పటికీ, ఆ తర్వాత గడువును జూన్ 2026కు పొడిగించడం యూనస్ ఉద్దేశపూర్వకంగా అధికారంలో కొనసాగేందుకే ప్రయత్నిస్తున్నారనే అనుమానాలకు, భయాలకు దారితీసింది. రాజకీయ పార్టీలు పదేపదే కోరుతున్నప్పటికీ, స్పష్టమైన ఎన్నికల ప్రణాళిక లేకపోవడం, వచ్చే శీతాకాలం వరకు ఎన్నికలను మరింత ఆలస్యం చేయవచ్చనే ఆందోళనలను తీవ్రతరం చేసింది. మధ్యంతర ప్రభుత్వ రాజకీయ నిష్పాక్షికతపై ప్రశ్నలు తలెత్తుతున్నాయి. యూనస్ కొత్తగా ఏర్పడిన నేషనల్ సిటిజన్స్ పార్టీ (ఎన్‌సిపి)కి అనుకూలంగా వ్యవహరిస్తున్నారని, రాబోయే ఎన్నికల్లో ఎన్‌సిపికి వ్యూహాత్మక ప్రయోజనం చేకూర్చేందుకే ఎన్నికల వాయిదా వ్యూహమని పలువురు అనుమానిస్తున్నారు.
అయితే, సైద్ధాంతిక విభేదాలున్నప్పటికీ, త్వరగా ఎన్నికలు నిర్వహించాలనే విషయంలో రాజకీయ పార్టీల మధ్య విస్తృత ఏకాభిప్రాయం రావడం రాజకీయ పరిణామాలలో ఒక ముఖ్యమైన మార్పును సూచిస్తోంది. మహమ్మద్ యూనస్‌కు సమయం మించిపోతున్నట్లు కనిపిస్తోంది. గత ఏడాది ఆగస్టులో యూనస్‌ను మధ్యంతర ప్రభుత్వానికి నాయకత్వం వహించమని ఆహ్వానించిన నాటి రాజకీయ వాతావరణానికి, ప్రస్తుత పరిస్థితులకు చాలా తేడా ఉంది. బంగ్లాదేశ్ ప్రజలు ఇప్పుడు ఎన్నికలు కోరుకుంటున్నారు, తమ ప్రజాస్వామ్య హక్కులను వినియోగించుకుని, సజావుగా రాజకీయ పరివర్తన జరగాలని ఆశిస్తున్నారు. ప్రధాన సలహాదారు పదవికి బాగా అలవాటుపడి, ఇప్పుడు పదవిలో కొనసాగేందుకు తీవ్రంగా ప్రయత్నిస్తున్నారని విశ్లేషకులు భావిస్తున్నారు.
